Çeşitlilik, Eşitlik ve Kapsayıcılık: Rekabet Avantajından Ziyade Bir Zorunluluk

Otomotivdeki hızlı dönüşüm, doğru kurgulandığında kadınlar için yeni beceri alanları ve kaliteli istihdam kapıları açarak mevcut eşitsizlikleri tersine çevirebilir. Bu, istihdamın ötesinde, ürün güvenliğinden pazarlamaya kadar tüm değer zincirini dönüştürme potansiyeli taşıyor.

Duygu Arığ

Birleşmiş Milletler Kadın Birimi

(UN Women), Proje Yöneticisi

2025, otomotiv için yalnızca elektrikleşme ve dijitalleşmenin hızlandığı bir yıl değil. Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun 30. yılında, sektörde kalıcı değer yaratmanın yolu toplumsal cinsiyet eşitliğini işin merkezine almaktan geçiyor. Bu bir tercihten ziyade akılcı bir gereklilik. Çünkü eşitliğe yapılan yatırım verimliliği, inovasyonu ve kurumsal dayanıklılığı eş zamanlı olarak güçlendiriyor. Eşitlikle birlikte küresel ekonomiye 12 trilyon ABD doları ek büyüme, dijital cinsiyet uçurumunun kapanmasıyla 500 milyar ABD doları ve beceri açığının giderilmesiyle de 10 trilyon ABD doları ilave değer yaratılabileceğini gösteren hesaplar, ekonomik öngörünün de bu yönde olduğunu gösteriyor.

Türkiye’nin resmi verileri, değerlendirilmemiş bir potansiyele işaret ediyor. Kadınların istihdam oranı hâlâ yüzde 31,3 ile erkek istihdam oranının çok altında. Üst ve orta düzey yönetici pozisyonlarındaki kadın oranı, 2012’den bu yana yüzde 43 artmış olsa da hâlâ eşitlik için yeterli düzeyde değil.1 Aynı zamanda ücret eşitsizliği ve bakım yükünün eşitsiz dağılımı, kadınların iş gücüne girişini ve ilerlemesini zorlaştırıyor. Bu tablo, üretim kalitesinden iş sağlığı ve güvenliği kültürüne, Ar-Ge’den satış sonrası hizmetlere uzanan geniş bir yelpazede kayıp fırsatlar anlamına geliyor.

Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women), bu dönüşümü hızlandırmak için özel sektörle ortaklıklar kuruyor ve net bir çerçeve sunuyor. Kadının Güçlenmesi Prensipleri’ni (Women’s Empowerment Principles – WEPs) üst düzey kurumsal liderlikten ayrımcılığın önlenmesine, eşit ücretten güvenli ve şiddetten arınmış işyerlerine, toplumsal cinsiyete duyarlı tedarikten şeffaf raporlamaya uzanan bütüncül bir yol haritası sağlıyor. Türkiye’de 600’ü aşkın imzacı şirketin varlığı, değişim için güçlü bir zemin ve kararlı kurumlar olduğunu işaret ediyor. Bu zemin otomotiv sektöründe de karşılık buluyor. Arçelik Global ve Türk Traktör gibi öncüler yalnızca istihdamda değil, tedarik zincirinde kadın girişimcilere alan açarak eşitliğe dair toplumsal dönüşümü hızlandırıyor. OPET’in UN Women Türkiye ile yürüttüğü “Eşitsek Fark Eder” programı, cinsiyet uçurumu analizinden ölçülebilir eylem planlarına kadar dikkatle çizilmiş kurumsal bir değişim modeli sunuyor.

Eşitlik, yetenek stratejilerinin de kalbinde yer alıyor. Profesyonellerin önemli bir bölümü iş tercihlerinde şirketlerin çeşitlilik ve kapsayıcılık taahhütlerini dikkate alıyor. LinkedIn 2021 verilerine göre, profesyonellerin yüzde 76'sı iş fırsatlarını değerlendirirken şirketin çeşitlilik ve kapsayıcılık politikalarını önemsiyor2. Bu gerçek, gelişmelere ayak uydurmak ve otomotivde nitelikli mühendis ve teknisyen çekmenin koşullarını da yeniden tanımlamak anlamına geliyor. Reklamlardaki zararlı kalıp yargıların dönüşümü için sektör liderlerini bir araya getiren Unstereotype Alliance tarafından Eylül 2024’te yayınlanan “Kapsayıcılık = Gelir: Kapsayıcı Reklamcılık İçin İş Dünyası Vaka Analizi” raporunun çarpıcı sonuçlarından birine göre, klişeleri kıran ve kapsayıcı temsili güçlendiren marka iletişimi hem satışa hem işveren markasına doğrudan yansıyarak markalara yüzde 54 daha fazla fiyatlandırma gücüne sağlıyor.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2025–2028 Ulusal İstihdam Stratejisi’ne göre otomotivde istihdam 2023’te 343 bin 800 kişiye ulaştı. Kadınların payı 2014’te yüzde 14 iken 2023’te yüzde 20’ye çıktı; erkek oranı yüzde 86’dan yüzde 80’e geriledi. Erkek egemen yapı kısmen kırılıyor, ancak ilerleme hızının artması gerekiyor. Hızla şekillenen teknoloji ve iklim gündemiyle paralel olarak otomotivdeki elektrikleşme ve dijitalleşme süreci, geleneksel cinsiyet rollerini yeniden tanımlama şansı sunuyor. Doğru tasarlanmış yapay zekâ, otomasyon ve yeşil dönüşüm kadınlar için yeni beceri alanları ve kaliteli istihdam kapıları açabilir. Doğru tasarlanmadıkları takdirde ise mevcut eşitsizlikleri derinleştirebilir. Bu nedenle WEPs’i yönetim düzeyinde sahiplenmek bugün atılabilecek en vizyoner adımlardan biri.

Otomotivde daha fazla kadının yer alması, güvenlik ve pazar sonucu açısından da belirleyici. “Erkek bedeninin” norm alındığı tasarım ve test süreçleri, kadınların kaza anında daha fazla yaralanma riskine yol açabiliyor. Ekipler çeşitlendikçe ürünler herkes için daha güvenli oluyor ve kadınların beklediği güvenlik–değer ekseni daha iyi karşılanıyor. Üstelik kadınların sektöre katkısı yeni değil: otomatik silecekten fren balatalarına, otomotivin kritik yeniliklerinde kadın imzası var. Bugün tasarımdan test mühendisliğine, satıştan yönetime daha fazla kadının yer alması, hem güvenlikteki tarihsel boşluğu kapatır hem de markalara güven ve sadakat kazandırır.

Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun 30. Yıldönümünde, 30 yıl önce kadın hakları ve kadınların güçlendirilmesi için verilmiş taahhütler bugün hala geçerli. Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak hala uzak bir gelecek. Fakat UN Women bu dönüşümün lokomotifi sorumluluğunu taşıyor. Karar alıcılar, kamu kurumları, sivil toplum, özel sektör arasında bir toplumsal cinsiyet eşitliği köprüsü kuruyor ve bu geleceği yakınlaştırıyor. Kadınların güçlenmesine yatırımın toplumda iyileşme ve kalkınmanın en etkili kaldıraçlarından biri olduğunu biliyoruz. Bu yüzden iş dünyasında kadın liderliğine yatırımı, hem bugünün hem yarının dünyasında ekonomik ve toplumsal bir kazanım olarak görüyoruz. Eşitliğe yatırım yaparak bu dönüşümü hep birlikte hızlandırabiliriz.

Kaynakça

1Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve UN Women Türkiye ortak yayını olan Türkiye'de İstatistiklerle Kadın: 2024 Raporu.

2Why Is Diversity and Inclusion Important? Diversity in the workplace statistics. https://learning.linkedin.com/resources/learning-culture/diversity-workplace-statistics-dei-importance

E-Posta Olarak Gönder

Başarıyla Gönderildi
İşleminiz başarıyla gerçekleştirildi

Adınız Soyadınız

Haberi Göndermek İstediğiniz E-Posta Adresini Girin

Notunuz

Gönder